English to Waray Translation

	WARAY LANGUAGE:
English Greetings
Good morning	Maupay nga aga
Good afternoon	Maupay nga kulop
Good evening	Maupay nga gab-i
Thank you	Salamat
Yes / No	Oo / Diri
Tomorrow	Buwas
Morning / Evening	Aga / Gab-i
Breakfast	Pamahaw
Lunch	Pani-udto
Dinner / Supper	Pani-hapon
What is your name?	Ano it imo ngaran?
My name is...	Ako hi...
Who	Hin-o
What	Ano
Why	Kay ano
Where	Ha-in
When	San-o

English to Indonesian Translation

	INDONISIAN LANGUAGE:
English Greetings
Welcome	Selamat datang
Hello	Selamat siang
Long time no see	Lama tidak berjumpa
What's your name?
My name is ...	Siapa nama anda?
Nama saya ...
Pleased to meet you	Senang bertemu dengan Anda
Good morning	Selamat pagi
Good afternoon	Selamat siang
Good evening	Selamat sore
Good night	Selamat malam
Goodbye	Selamat tinggal (you're leaving)
	Selamat jalan(ur staying)
	Sampai jumpa lagi
Good luck	Semoga Beruntung!
Cheers/Good health!	Pro! Tos!
Have a nice day	Semoga hari anda menyenangkan
Bon appetit	Selamat makan
Bon voyage	Selamat jalan
I don't understand	Saya tidak mengerti
Please speak more slowly	Tolong bicara pelan sedikit
Please write it down	Tolong tuliskan
Yes, a little	Kamu bisa bicara bahasa indonesia?
	Ya, sedikit
Excuse me	Maafkan saya
Sorry	Maaf
Thank you	Terima kasih
I love you	Cinta kamu / Saya mencintaimu
Get well soon	Semoga lekas sembuh
Leave me alone!	Biarkan saya sendiri!

English to Ilocano Translation

	ILOCANO LANGUAGE:
Welcome	Naragsak nga Isasanbay
	Naragsak nga Idadanon
Hello	Kablaaw
How are you?	Kumusta? /
I'm fine	Mag-an?
	Nasayaatak
Pleased to meet you	Naragsakak a maamammoka
Good morning	Naimbag a bigat
Good afternoon	Naimbag a malem
Good day	Naimbag nga aldaw
Good evening	Naimbag a sardam
Good night	Naimbag a rabii
Goodbye	Pakada / Agpakadaakon / Kasta pa
Good luck	Naimbag a gasat kenka
	Dios ti agngina (lit: God bless)
Cheers/Good health!	Agbiag!
Have a nice day	Mayeg ti naimbag nga aldaw kenka
Bon appetit	Manganen
Bon voyage	Naragsak a biahe
I don't understand	Diak maawatan
Please say that again	Ulitemman ti imbagam
	Ibagam man manen.
Please write it down	Isuratmo man
Do you speak Ilocano?	Makasaoka iti Ilocano?
Yes, a little	Wen, bassit laeng
Excuse me	Maawan-dayawen
How much is this?	Sagmamano daytoy?
Sorry	Agpakawanak/Pakawanennak/Dispensar
Thank you	Agyamanak
I love you	Ayayatenka/Ipatpategka/Ikarkarayoka
Get well soon	Agpalaingkan
Leave me alone!	Bay-annak! / Talawannak!
Be careful!	Alluad! / Agalluadka!
Be quiet!	Ulimek! / Agulimekka!
Call the police!	Awaganyo ti pulis!
Happy Birthday	Naragsak a panagkasangay

English to Chinese Translation

	CHINESE LANGUAGE:
English Greetings
I Don't Know!	Wo bu zhi dao!
I Have No Idea.	Wo ye bu zhi dao!
Don't worry!	Bie dan xin!
Good/ Bad/ So-So.	Hao/ zao/ yi ban
Big/ Small	Da/ xiao
Today/ Now	Jin tian/ xian zai
Tomorrow/ Yesterday	Ming tian/ zuo tian
Yes/ No	Shi/ bu
Here you go!	Na qu!
Do you like it?	Ni3 xi3 huan1 ma?
I really like it!	Tai hao la!
I'm hungry/ thirsty.	Wo e le/ Wo ke le.
AM/ PM/ At EVE.	Zao shang/wan shang/ye li.
This/ That. Here/There	Zhe/ na. Zhe li/ Na li
Me/ You. Him/ Her.	Wo/ ni. Ta/ ta
Really!	Dang zhen?
Look!	Kan!
Hurry up!	Kuai dian!
What? Where?	Shen me? Na li?
What time is it?	Ji dian le?
I love you!	Wo ai ni!
I feel sick.	Wo3 you3 dian3 bu4 shu1 fu.
I need a doctor	Wo yao kan yi sheng.
One, Two, Three	yi, er, san
Four, Five, Six	Si, wu liu
Seven, Eight, Nine, Ten	Qi, ba, jiu, shi

	CHINESE LANGUAGE:
English Greetings
Hi!	Ni hao
Good morning!	zao shàng hao/ zao
Good evening!	Xia wu hao!/ Wan shang hao!
Welcome!	Huan ying!
How are you?	Ni hao
I'm fine, thanks!	Hen hao! Xie xie
And you?	Ni ne?
Good/ So-So.	Yi ban
Thank you (very much)!	Xie xie
You're welcome!	huan ying!
Hey! Friend!	Hai! Peng you
I missed you so much!	Duo xiang ni ya
What's new?	You shen me xi qi de?
Nothing much	Mei you!
Good night!	Wan an
See you later!	dài huì ér jiàn
Good bye!	zài jiàn
One moment please!	Qing deng yi xia
Hold on please! (phone)	Qing shao hou!
How much is this?	Zhe duo shao qian?
Excuse me ...!	Qing wen!
Excuse me!	Bao qian!
Come with me!	Gen wo lai!
Just a little.	Hui yi dian dian.
What's your name?	Ni jiao shen me ming zi?
My name is ...	Wo jiao……
Mr.../ Mrs.…/ Miss…	Xian sheng/Nü shi/Xiao jie
Nice to meet you!	Ni hao!
You're very kind!	Ni zhen hao! Ni zhen hao!
Oh! That's good!	Tai hao la!
How old are you?	Ni ji sui le?
I'm (twenty, thirty...) yo	Wo (er shi/ san shi) sui le.
I have to go	Wo gai zou le.
I will be right back!	Wo guo yi huir jiu hui lai!
Good luck!	Zhu ni hao yun!
Happy birthday!	Zhu ni sheng ri kuai le!
Happy new year!	Xin nian kuai le!
Merry Christmas!	Sheng dan kuai le!
Congratulations!	Zhu he/Gong xi!
Enjoy! (for meals...)	Qing yong can!
Bless you!	Gan mao le, mei shi ba?
Good night and sweet dreams!	Wan an & zuo ge mei meng!
I'm Sorry!	Dui bu qi!
Sorry (for a mistake)	Bao4 qian!
No Problem!	Mei wen ti!
I Don't Understand!	Wo bu dong!

ANG KWENTONG KALUKUHAN: Kabanata 5: Bakit kailangan ng Pera? Saan ito nagmula?

      “Manang pabili nga po ng suka… at tsaka limang pisong harina… at dalawang pansit canton yung calamansi flavor … pisong vetsin … isang chicharon … isang shampoo kahit anong variant … isang sabon na mura … sampung pisong pandesal … kalahating kilong asukal … isang hiwa ng keso … isang hiwa ng … umm … dairy cream … isang milo nasa pack … tatlong paracetamol … isang vicks yung maliit … tapos pakidagdagan ng tatlo pang pandesal at tig isang hiwa ng keso at dairy cream ulit … isang order ng sinigang pahingi po ng sabaw ha! Isang kilo ng hot dog … isang kaha ng sigarilyo yung menthol … limang diskette … tapos … paki print yung nasa USB drive ko limang kopya bawat isa … isang pinipig … isang ice drop … at… "pabulong" isang condom… chocomint flavor … isang kahon ng chocnut … isang toneladang isdang tamban … isang pang-isis … tatlong kilo ng bigas … tapos paload po ng 1000 pesos at kukunin ko na po yung Mercedes at yung condo unit sudio type… magkano po lahat? Pwede po ba ang credit card?”

      Ganyan ang nabibili ng pera, halos lahat pwede mo nang mabili. Mula sa gamit sa bahay, pagkain, gamit sa paaralan o trabaho, mga serbisyo, lupa, bahay, kotse. Minsan kaya nitong bilhin ang buhay. Ngunit paano ba nagkaroon ng pera at bakit ito ang hinahangad ng halos lahat ng tao sa mundo? Bakit maraming namamatay at nabubuhay sa pera at paano nito napapaikot ang mundo? Malawak na usapin ang pera, dahil isa ito sa pangunahing pangangailangan ng isang tao, malaki ang kompetisyon nito sa buong mundo. Dahil halos lahat nabibili na nito. Dumarami na ang mga mayayaman, pero dumarami rin ang mga mahihirap. Hindi lahat ay nabibiyayaan na makahawak ng salapi, hindi rin lahat ay hindi pwedeng mabuhay ng walang salapi. Naging parte na ito ng ating buhay at hindi na matatangal. Kaya maganda na malaman natin ang tungkol dito. Pera!

      Kung aalukin ka ng malaking pera tatangapin mo ba? Pero may isang kundisyon… at malalaman mo ito kung matangap mo na ang pera, papayag ka ba? Kahit anong tanong basta may perang kasama, nahihirapan tayong magdesisyon. Tuloy o tigil? Laban o Bawi, Pera o Bayong, Kwarta o Kahon, Deal or No Deal? Game ka na ba? Naluluha, nalilito, natotorete, naiihi, at iba’t iba pang emosyon ang nagyayari sa atin basta ang may kinalaman sa pera. Parang nakasalalay ang buhay mo sa iyong desisyon, pagtama ka, jackpot! Parang nanganak ka na, o di kaya nabigyan ka ng pardon sa gitna ng iyong lethal injection session. Kung bokya ka, parang namatayan ka ng sampung kuko sa paa at isinama mo pa ang iyong goldfish. Parang bigla kang pinaglamayan habang buhay ka. Tapos, sasabihin mo sa sarili mo na "Ang tanga tanga mo! Ikaw ang pinakatangan tao sa mundo sana mawala ka na sa mundo!” Kakaibang saya at lungkot ang dulot sa iyo ng pera kaya lahat maaring mangyari, at sa bayang mahirap tulad ng Pilipinas hindi malayo na gagawin ng tao ang lahat makakuha lang ng pera para sa kanyang pangangailangan.

      Kung natapos mo na ang kabanata ng mga pangangailangan (kabanta 4, kung hindi balikan at basahin ng malakas sa harap ng mga kaklase), makikita mo ang lahat ng iyon ay may kaakibat na perang halaga, mula sa mga pangangailangan hanang sa mga kaek-ekan (accessories) ng tao may karampatang halaga na dapat ay bayaran ng pera para magamit ang gamit o serbisyong ninanais. Balikan nga natin ang pinagmulan ng salapi na ginagamit natin ngayon at bakit malaki na ang pinagkaiba nito sa ngayon.

Ang Kasaysayan ng Salapi

      Ang paggamit ng salapi ay nagmula sa mga sinaunang panahon, ngunit malayo ito sa ginagamit natin ngayon. Ang pagpapalitan ng produkto o bater trade ang siyang nagsimula ng industriya ng pagpapalit ng produkto kapalit ng ibang produkto. Mula sa mga unang sibilisasyon ng mga Ehipto, Babylonia, at Carriedo, patok na patok ang bater bilang kanilang panustos sa kanilang pang-araw araw na pamumuhay, ang mga magsasaka ay ipinagpapalit ang kanilang ani para sa mga kagamitan, ang mga magngangalakal ay nagpapalit ng kanilang mga kagamitan para sa ginto, alahas, pagkain at maging asawa (mayroon wife buying cross noong panahon na iyon, makikita ito sa money museum sa central bank).

      Sa ilang bahagi ng Pilipinas, nakikipagkalakan ang mga datu sa mga instik, hapon at mga Arabo at pinagpapalit ang kanilang mga isda, bigas, kopra, bakal, ginto at perlas para sa mga seda, pamaypay, sandata, at digicam. Ang bilihin pa noon ay walang stock market, walang price monitoring board, walang DTI, walang VAT, at walang mga taripa at barangay clearance. Bukas para sa lahat ang kalakalan. Ang isang middle man (taong nasa gitna na ginagamit bilang interpreter) ang siyang mamamagitan sa dalawang nakikipagkalakalan upang maisiguro ang tamang dami ng prudukto ayon sa tamang halaga nito. Sila rin ay may magaling na PR lalo na kung makikipagusap sa mga dayuhang mga nangangalakal.

      Nauso ang paggamit ng mga bakal bilang kapalit ng mga bagay at serbisyo nang nagsimula na ang mga imperyo tulad ng mga Romano, Mongolya, at iba pa. Ang mga bakal na mahahalaga noon ay ang pilak at ginto. At dahil sa malaking sakop nila nais nila na mapalaganap rin ang kanilang pinuno sa pamamagitan ng paglalagay ng mukha ng kanilang pinuno at iba pang disenyo sa pilak o gintong salapi.

      Sa Tsina, nauso naman ang salaping papel. Nauso na rin ang mga perang sinusunog para sa mga namayapang kamag-anak para magamit sa kanilang paglalakbay sa kabilang buhay, nagmahal na rin ang mga bilihin dun. Pero hindi pa uso ang paglalagay ng mukha sa pera tulad sa barya. Wala pa daw kasing scanner para magmukhang tao ang nakadrowing doon. Nilalagyan nila ito ng tatak para ibig sabihin na ito ay totoong pera. At nang kumalat na sa mga bansang Kanluranin, naitatag ang mas matatag na systema ng pagbabangko. At simula noon, nauso na ang mga tseke at mga salaping papel na mayroon nang special features. At sa pagdating ng ika-20 siglo nagkaroon ng maraming mukha ng pera, nauso na rin ang mukha ng mga bayani, kaganapan, lugar, hayop, prutas, makasaysayang bagay, at dagang nagtatago sa ibabaw ng simbahan (sa lumang sampung pisong papel). Nagkaroon na rin ng iba pang ginagamit bilang pera. Nariyan na ang credit card, checks, chips, tokens, tickets, e-cash, at play money. Umunlad, sumadsad at nagkadigmaan ang mga bansa sa buong mundo nang dahil sa paglaki ng gamit ng pera and they lived happily ever after. At yan ang alamat ng pera baw!

      Sa ngayon lahat ng suot mo, kinain mo, ginamit mo, tinatapakan mo, tinulugan mo, sinuntok mo, at dinilaan mo ay may katapat na halaga ng pera. Mula sa barter ng sinaunang tao hanggang sa mga credit cards ngayon, ang buhay ng tao ay may halaga ng pera na kailangan na matugunan. At dahil dito ang pagkakaroon ng trabaho ay kinakailangan para magamit sa kanilang pangangailangan. Kaya kailangan na magkaroon din ng kaunting raket para pandagdag sa iyong badyet.

       Kaya narito ang ilan sa mga pwedeng pasukang trabaho o maliit na negosyo na maaring gawin ninyo para kumita kung wala pang trabaho:

    1. Magtinda ng mga lumang gamit na hindi na masusuot in short make your own ukay-ukay store kahit sa labas ng bahay niyo. Pwedeng ibenta ang mga damit, sapataos, bag, accessories, mga magazines, sabon, shampoo, Chocnut, at palay. O para mas malaki, magtayo na lang ng sari-sari store.

    2. Gumawa ng mga bagay na kinaaliwan mong gawin tulad ng mga accessories, mga pastries, paintings, sculptures, pottery, cards, chocolates, kwento (tulad nito) o ice candy na maaring ipagbili sa iba o maaring ilako sa pinakamalapit na palengke.

    3. Mamuhunan sa stock exhange, sa pyramid scams, illegal recruiters para mapalago ang pera. Mabilis ang pera, pero mabilis din ang pagkawala nito.

    4. Sumali sa mga contest sa TV o radio na mayroong premyong pera, malay mo makuha mo ang jackpot. Gawin ito sa mga libreng oras at hindi sa pagitan ng isang mahalagang meeting at anniversary ng syota mo. Hangat maari ay careerin na ang pagsagot sa mga tanong sa gameshows dahil malapit ka sa swerte ng maingay at masigasig na tao. Para pangdagdag swerte ay magpaputok ng sinturon ni Judas habang nasisiyahan at kapag malapit nang maabot ang jackpot. Pantangal lang ng malas.

    5. Iwasan na walang gawin kapag walang pera, lalo ka lang tatamarin na magtrabaho at lalong babaho ang kilikili dahil walang perang pambili kahit tawas. Mas mainam na gumawa ng kapaki-pakinabang na gawaiin o mag-aral ng bagong skill na magagamit sa paglalaro ng DOTA.

    6. Mag buy and sell. As in bumili ng bagay na maaring ibenta at ibenta ito ng may tubo, pero hindi siya sari-sari store. Ang pwedeng i-buy and sell ay kotse, lupa, makinarya, antiques, droga, smuggled goods, at prepaid cards.

    7. Sa mga negosyong nabangit, kailangan na sundin ang batas at mag-aplay ng business permit, barangay clearance, income tax return, BFAD permit, Sanitary permit, Fire safety permit, DOH accreditation, Plumbing clearance, resibo ng inupahang pwesto, resibo sa suhol sa mga permit, driver’s license, passport, SSS ID, birth certificate, baptismal certificate, marriage contract, annulment papers, at certificate of death mo. Pag nakumpleto mo ang mga iyan, pwede ka nang magnegosyo ng legal sa bansa.

      Ngayon na alam mo na kung paano kumita ng pera kahit sa maliit na paraan ay matutugunan mo na ang iyong pang-araw araw na pangangailangan. Ang pagkakaroon ng pandagdag na pinagkukunan ng kita ay may malaking tulong na sa iyong sarili, pamilya, pamahalaan, at sa iyong syota.

      Sabi nga “The Love for Money is the Root of All Evil”. Tama nga na ang paghahangad sa pera ay nagdudulot ng masama, pero ang pera mismo hindi masama. Walang muwang ang pera kung saan mo siya gagamitin. Kung i-donate mo sa ampunan para sa mga ulila o para ibili ng sandatang pampatay sa iyong kapitbahay. Ang pagkakaroon ng pera ay nagbibigay ng kapangyarihan sa iyo na gawin mo ang maraming bagay. At kung minsan ang tao kapag natikman ang kapangyarihan ay naaadik na bumili pa ay gagawin ang mga bagay na labag sa batas at sa kapwa para makamit ito. Minsan dahil dito halos ilagay na ng ilan ang piso sa kanilang mga altar para sambahin at pagdasal sa araw-araw. Kulang na lang ay ipagdasal nila “Amang Bayaning Ninoy, ulanin mo kami ng iyong grasya ,ang diwa ng EDSA ay sumasainyo, bukod kang pinagpala sa piso at isang daan, at pinagpala naman ang halga mo sa merkado, Santo Benigno ama ng limang daan, panalangin mo akong magkasala, at handa akong mamatay alang alang sa iyo, siyanawa pera” o “Sa ngalan ni Sta. Josefa Llanes Escoda, Sn. Vicente Lim at , Sn. Jose Abad Santos, siyanawa pera” Kung gayon kawawa naman si Rizal dahil piso lang ang halaga niya. Mas malala siguro noon na malaki pa ang halagang piso noon at may aguila, bulaklak, niyog at kalabaw ang nakalagay pa. Ipinapanalangin ko na hindi ako matulad sa kanila, siyanawa pera.

      Malaki ang naitulong pera sa atin, pero bakit mayroon pa rin utang? Dahil sa kakulangan ng pera para sa ginagamit ng pamahalaan, o ng pamilya, napipilitang silang umutang. Kahit ang bawat Pilipino ay may utang sa world bank, Asian Development Bank at, International Monetary Fund na kailangan nating bayran kahit hindi pa natin alam kung saan napunta ang inutang natin sa kanila. Lahat tayo damay sa utang. Kahit ang mauunlad na bansa umuutang. Kahit na maliit lang ito maraming problema na ang lumalabas.

      Umutang tayo sa kung sinu-sino kahit hindi natin kilala, maging sa mga ibang lahi (especially ang ever reliable friendly neighborhood bumbay), At kapag nasa bayaran na ng utang ay nagtatago na ang ilan at minsan nangangako na bayaran na lang sa susunod. At pagdating ng susunod na iyon hihirit ulit ng susunod sa susunod At pagdating ng susunod ng susunod na iyon hihirit ulit ng susunod sa susunod sa susunod. At pagdating ng susunod sa susunod sa susunod na iyon hihirit ulit ng susunod sa susunod sa susunod sa susunod. At dahil sa kahihintay ng mga susunod ay pinatay ka na sa pinagutangan mo. At sa huli hindi rin nabayaran ang utang mo.

      Hangat maari ay ayaw ko na magkautang, kahit utang na loob kasi parang sinisingil ka palagi kahit wala ang naniningil. Hindi ka mapalagay, hindi mo alam kung saan mo kukunin ang pambayad sa inutang mo. Kaya mas mainam na lang na huwag umutang. Pero kung hindi maiwasan na umutang at nagigipit sa pagbayaran na, narito ang ilang tips na magagamit mo.

Bawas Utang Tips:

• Ilista ang lahat ng utang sa lahat ng pinagkautangan, maging patay, buhay, nakulong, nagbagong buhay, nagibang bansa na alam mo. Simulan mo sa iyong kabataan (mas mainam na ito kaysa habulin ka ng dati mong kalaro sa utang mong limang piso) hanggang sa kasalukuyan. Ikwenta ang lahat. Magugulat ka kung magkano ang halaga na nautang mo sa buong buhay mo. Tandaan na lagyan ng date at lugar ng pag-utang para malinaw ito sa iyo at sa pinagkakautangan mo.

• Magplano kung ano ang mga utang na mas mahalga at kailangan na bayaran. Huwag unahin na bayaran ang hindi naman naniningil sa iyo kaysa sa utang mo para kuryente at tubig. Sige ka, babaho ka sa pagbayad mo sa iba pa.

• Magplano rin kung paano ito mababayaran. Maaring sa paghahanap ng karagdagangang kita (tulad sa nakaraang listahan) o pangungutang sa iba para mabayaran ang utang (not recommended). Maging magiliw din sa pinaguutangan, huwag silang simangutan para maging maganda ang relasyon mo. Pwede rin silang gawin na kasintahan mo at baka kalimutan na ang utang mo.

• Mag-ipon! Huwag ilagay sa babasaging baboy ang pera dahil madaling matukso na basagin ito para gastusin. Kung maari lihim ito sa ibang tao at sa pinakatagong lugar tulad ng kawayan na haligi, arinola ng iyong namayapang lolo at lola, malaki at makapal na bote na may butas para sa pera, o di kaya ang iyong alagang aso, pusa, baboy, manok, at baka na papatayin at uulamin kapag puno ng barya ang kanilang mga sikmura kasabay ng pagbayad ng utang mo. May handa ka pa.

• Iwasan ang mga gastos na hindi kinakailangan. Makakatulong ito para madagdagan ang badyet sa pambayad ng utang. Maari mo nang ialis ang mga gawain tulad ng bar hopping, window shopping, pagpunta sa Hong Kong Disneyland, pagbawas sa oras sa golf, paghohotel, at pagbawas ng pagkain, tubig (sa creek na lang), kuryente (makijumper sa kapitbahay), at pampaligo (punas na lang) para makatipid.

      < siyanawa Ninoy, Santo po Salamat ka… magpasalamat ninang o ninong iyong sa mo aguinaldo ng ka nakatangap kapag Kaya buhay. ating magpakipot ang ito hindi pero pamumuhay bahagi ay pera mahalaga, Ang tao. walang kaunti, mayroon, kahit buhay Masaya nila. kahalagan dahil matandaan at nila dulot na turo kabutihan tayo matuto sana pera, natatak bagay bayani mga Tulad gagamitin. mabuti kung mainam Mas nito. imahe masama maging para tao nagtutulak nito paghahangad Hindi ito. rin mawawala masisira matagal tinatago iba. mapakinabangan pa umikot ipinamamahagi Ito sambahin. iyo pera. paghawak alagaan mahalaga umunlad mong gusto talo. lahat huli, pinagkukunan. limitadong umuubos lalong gawain nito, pagsasaayos tamang problema Lumalaki kapos. dati pamahalaan serbisyo badyet sapat magkakaroon kinalaunan At matugunan. bansa ibang natin utang pati malayo di susundin >

ANG KWENTONG KALUKUHAN: Kabanata 4: Bakit Kailangan ng Damit, Bahay, Aso at Tsinelas?

      In short ang kabanatang ito ay tungkol sa mga pangangailangan sa buhay, mga necessities. Marami tayong pangangailangan sa buhay, pagkain, tahanan, damit, edukasyon, cellphone at load. Kailangan din natin na magkaroon ng mga kaibigang lamang lupa, kaaway na mga demonyo, mga alagang hayop kagaya ng baboy ramo, kapre at mananangal, at mga imaginary friends kagaya nila Mickey mouse, Pluto at Tengker Bell.

      Ito ang mga pangunahing pangangailangan ng iba’t ibang uri ng tao, kilalanin mo ang iyong sarili kung saan ka nabibilang ayon sa mga bagay na hindi ka mabubuhay kung wala ka:

1. Mga karaniwang Pilipino

Pagkain, kahit tatllong beses sa isang araw, OK na. Minsan pwede ring isingit ang mirienda.

Bahay, sarili man o kahit paupahan lang ito basta masaya na ang mag-anak sa tahanan na titirahan ng matagal na panahon.

Pag-aaral, normal na pag-aaral sa publiko o sa pribado na eskwelahan. Maaring umabot ng kolehiyo at makatapos ng maaliwalas.

Tubig, mula sa Nawasa at Magat Dam

Kuryente, mula sa Iselco. Ngunit walang magawa kung tumaas ito lingo-lingo

TV, bahagi na ito ng karaniwang Pilipino, isang kahon ng kayamanan na iniingatan sa loob ng mahabang panahon. Pinagkukunan ng balita (mabuti o masama), inspirayson, at pruduktong kailangan bilhin kahit hindi kasama sa buget.

Radyo, biubuksan sa umaga ng mga matatanda bilang pang-aliw sa mapungay na umaga kasabay ang mainit na kape at dyaryo…ummm… sarap!

VCD, kaya nga nauso ang pirated CD/DVD kasi marami ang tumangkilik sa VCD. Bilang isang makinang maraming pakinabang, handa ang pinoy na mag-invest sa mga ito para mapanood ang kanilang mga CD at VCD. Kung may kaya ng kaunti, DVD player kahit made in China.

Damit, na nainvest mula sa mga ukay-ukay, sale at regalo mula sa ibang tao sa pasko at birthday. Napapanatili itong maayos kahit sa loob ng maraming taon. Minsan ipinamamana na ito sa mga anak, pero mahihiya na sila kung ibibigay sa apo.

Aso - bantay, tagpi, brownie, whitey, ang bumubuo sa pamilyang pinoy para maging masaya at secured. Kailangan, oo, dahil ito ang security system ng mga Pilipino. Pero kung wala ka nito. Ok lang. Kung hindi kaya ng mga may-ari na alagaan ay hayaan na lumibot na kalsada at paramihin ang special breed ng mga aso, ang mga canis ascalus domesticus philipinniensis o ang askal. Mainam rin ang mga Felix domesticus galalensis philippineniensis o pusang gala. Parehong proudly pinoy.

Tsinelas, mahalaga ito dahil hindi lahat ng pagkakataon ay naksapatos araw-araw. Bilang pambansang sapin sa paa, mahalaga ang tsinelas dahil sa dami ng gamit nito kung mawala ang isa sa kapares nito ay hindi na tayo mapakali. Hindi na uso ang bakya, dahil sa para kang nakakatawag ng mga kulisap at mga ahas dahil sa ingay na iyong nagagawa.

2. Mga mahihirap na Pilipino

Pagkain, kung mayon man. Minsan pwede na ang toyo, asin, kanin at kung may kaya, tuyo.

Siyempre damit, kahit ukay-ukay o nabili sa divisora na may tatak ng mga usong brand na karaniwan o lahat ay imitation.

Karton, o kariton mga yero at gamit na kahoy para sa bahay. At kung may kaya din, may gulong sa ibabaw ng bahay.

Pag-aaral ng elementary at high school, depende kung mayroong pampasok. Kung maunlad ng kaunti muli, nag-aaral sa public school sa kabilang bayan

Tubig, na makukuha hindi sa NAWASA o sa Magat Dam perowede rin na makisalok sa mga butas na tubo nila na free of charge. Maaring iavail rin sa mga suking creek o sa basura infested na batis at dagat. Kung maykaya, sa poso.

Kuryente, kahit walang kuntador, basta may jumper lang solb na!

TV, yup necessity yan. Hindi ka mahirap kung wala niyan kahit ito man ay surplus sa Japan o bigay ng isang kaibigan na nagtatapon ng TV. Any brand will do basta may mapapanood kahit static.

Radyo, unti-unting nawawala na sa necessity dahil sa TV pero gamit parin bilang pangunahing pangangailangan ng impormasyon lalo na kung hindi kaya na makabili ng dyaryo.

VCD/DVD, oo necessity na rin yan. Kasama ng TV, multi function na rin. Ang VCD ay maari ring awing videoke machine, MP3-4-5 player, Ipod, Touchpad at CD player, talagang a must!

3. Mga feeling na mayaman na Pilipino

Pagkain, dapat ay may pangalan at class kung marinig ang pangalan. Hindi uso ang palengke, dapat sa mall galling ang mga pangangailangan.

Bahay, dapat stand-out mas mataas sa mga kapit bahay, may matingkad na kulay para agaw pansin. Kahit na ito ay inupahan lang dapat maipakilala ang arili bilang may-ari nito. Puno rin ang bahay ng maraming x-mas lights para ibilang sa mga sosy type.

Jewelry, Kailangan din accessories kahit paano para masabihan na mayaman. Pero karamihan dito ay mga pwet lang ng baso, bihira lang ang genuine. At kung wala nang pera ay sinasangla! At muli hindi ito pinapaalam sa mga amiga para hindi pagtawanan. Hehehe…

Pag-aaral, dapat ay sa private schools only. Dapat ay panggalan din, kung hindi, no thanks. Kahit ang tuition ay lagpas sa kinikita ng pamilya sa buong taon, kailangan pa rin, or else pagtatawanan ka ng mga kapitbahay mo. Hahahaha!

Tubig, dapat mineral. Kung minsan mineral din ang pang mumog at panligo. Mahirap na daw ang magkasakit a maduming tubing mula sa mga gripo. Yuckers daw iyon. Hahahahahaha!

Kuryente, syempre sobrang taas nito at hindi na ipnapaalam sa tao na sila ay naputulan. At dapat mapakabit na ito muli bago pa malaman ito ng mga kapitbahay kundi tatawanan ka muli ng mga kapitbahay. Bwahahahahahahahahaha!

TV, its not just your ordinary TV. Dapat may magandang specifications. May pangalan tulad ng Sony, Samsung, LG, Panasonic, at iba pang sosy brands. Hindi surplus, ni hindi dapat bumaba ng 21 inches ang laki ng screen. Dapat rin flat screen at may sama na iba pang entertainment showcase tulad ng DVD player, original DVD titles, dolby digital surround sound sytem. At ilang pirated DVD na nakatago sa mata ng mga bisita. Ha!

Super ultra mega bass component system na kaya na ring magpatugtog ng ingay na parang kayang sirain ang sound barrier at makagawa ng sonic boom sa inyong pamayanan at magdulot ng sakit ng ulo at tenga. Dapat braded din ito at kaya na magpatugtog ng DVD, MP3, VCD, CD, cassette tape, at betamax. A must rin kung may dolby digital surround sound feature at nakakabit sa bawat sulok ng living room ang mga woopers. Hahahahahahahahahahahahahahehehehehehehe!!!

Cellphone, any latest mobile phone will do basta may camera, video streaming 3G technology, which includes video call, broadband web brosing, built in MP3 player, java games at Bluetooth headset. Basic pa lamang yun, para sa mga sobrang techie (thækîëí o teki ), magtanong na lang sa iyong local cable subscriber. Hahehe!

Telephone, syempre pag may celphone kailangan din ang telephone. Kasi paso na ng kaunti, malakas pa rin ang hatak at pangangailangan ng mga telepono para sa ganitong uri ng Pilipino. Tulad ng kuryente, dapat itago ang mga bills na di pa bayad at mag-out of town pagpaparating na taga singil sa tubig.para hindi rin matulad sa kuryente.

Computer, isa sa pinakamahalaga, dapat swak na swak sa specifications ng gagamit. Siyempre dapat Pentium V, Celeron, Athlon, Duron, Pentium Dual core, Quadcore o Octocore o better, Windows XP, Window 7-Live, Linux, Macintosh o ang mga latest. Complete set din dapat, may printer, scanner, optical mouse, bluethooth device, USB port, at sangkatutak na PC programs mula sa suki sa Quiapo. Hihihi!

4. Mga “May kayang” na Pilipino

Pagkain, ordinary pagkain ng tatlong beses sa isang araw, pero fiesta ang nakahanda sa isang kainan, pero dahil diet conscious at sobrang busy hindi sila gaanong kumakain ng marami. At kung may matitira, ipapakain sa aso o tinatabi ng katulong para makisalo sa syota niyang driver. Malaking sayang ang matititra! Kung alam lang nila kung gaano karaming tao sa Aprika at Asya at pati sa bansa natin! Dapat itatag ang TT Foundation o tira-tira foundation upang ibigay ang mga “tira-tira” ng mga “may kayang” mamayanan.

Bahay, simpleng masion lang, mga 3 hektarya lang ang laki. May simpleng car park, simpleng swimming pool, mga simpleng magagarang kotse, at mga mahal na simleng dekorasyon sa bahay.

Pag-aaral, College degree lamang ang natapos nila kung kakayanin pa ay mag dodoktor, abugado at college dean lamang sila. Nag-aaral sila sa munting paaralan ng De La Salle, Ateneo, Internatioal School, o mga kaantas nito sa matrikula.

Tubig, simpleng tubig mula sa malaking tanke, para sa paglilinis ng buong mansion, swimming pool, mga kotse at pandilig sa dalang hektaryang lupa. Para sa inumin ay umuoorder naman ng mineral tubig tulad ng mga feeling na mayaman. Pero hindi nila ito pinangmumumog at pinanliligo!

Kuryente, katulad din ng mga nabangit pero ang halaga nito ay square ng doble ng halaga ng kuryente na ginamit ng lahat ng mga nabangit. Pero di tulad ng iba. On time sila magbayad trhough credit card, check at COD.

TV, para maiwasan ang away sa loob ng bahay nagproprovide sila ng ratio ng TV sa tao na 1:1. Tulad ng feeling rich ang specifications pero pure original ang lahat. Walang lugar para sa pirata. Hindi pa dyan kasama ang home theather system, Entertainment showcase, at pangkabuhayan showcase.

Radyo, para sa mga katulong kung walang gagawin.

Computer - tulad din ng feeling mayaman pero original ang lahat, at ang computer minsan ay branded at hindi package deal. Hindi pa kasama ang laptop, I-pod, at PDA.

Jewelry - simpleng magagara at napakamahal na alahas lamang ang nais nila sa buhay.. Hindi tulad ng mga feeling rich na pwet lang ng baso, lahat ay genuine, at hindi ito sinasangla! Ang magsangla nito ay mahirap na! Kung mas malaki ang bato, mas mayaman. Kung mas mahal at bihira ng bato mas mayaman din. Kung ipinamana ng iyong ninunong si Maria Clara, sobresaliente (pinakamahusay)!

5. Mga pulitikong Pilipino

Pagkain – mayroon silang kakaibang diet, minsan galling ito sa kanilang opisina na mula sa pondo ng bayan. Minsan nagdidiet, naghuhunger strike kung hindi kasundo ang administrasyon at gustong I donate na lamang sa mga mahihirap para puhunan sa susunod na eleksyon.

Bahay – medyo mapili rin sila pag dating sa bahay, kailangan ay maingat din dahil kung sobra ang pinapakita nitong yaman, aakalain na kurakot ka. Kung napakasimple at luma, mula ka sa political dynasty. Dapat balanced, kaya minan kumukonsulta sila sa mga feng shui experts para masuwerte.

Pag-aaral – Karamihan sa mga pulitiko ay may natapos na kurso sa kolehiyo, dyahe naman kung elementary ang natapos mo, at daig ka pa ng iyong secretary o di kaya ng janitor mo. Nag-aaral sila sa paaralan ng ACSAT, La Salle, Ateneo, UST, KHS of Institute o sa ibang bansa kagaya ng Amerika, United Kingdom, Canada, Indonesia, Thailand, Europa at Australia. Kailangan ang mayroong napag-aralan lalo na pag may session. Umpisa pa lamang ng session ay baka duguiin ka sa kinauupuan mo dahil hindi mo alam kung ano ang iyong isasagot, maliban sa yes, no, I abstain, at I second the motion.

Kuryente – medyo matipid sila sa kuyrente dahil karaniwan ay wala sila sa bahay, kung wala man sa opisina, nasa meetings, o mga opening ceremonies. Ang mga bata pag-wala sa bahay tambay sa Mall, Capeteria, more on sports kadalasan ang mga anak nila. Ang iba nagkukulong man sa bahay pero kadalasan addict sa online gaming (DOTA ika nga!) Marami silang mga gamit, pero mga pinahihram ito para sa masa, at ang masa naman ang magbabayad para dito.

TV – hindi lang sila may ari ng kanilang sarili, kundi celebrities na rin sa showbiz. Kung ang mga artista ay nais maging pulitiko, sila rin ay nais na pumasok sa magulong ,mundo ng showbiz. Nakikita sila araw-araw sa TV dahil sa balita, at mas magaling sila na kanilang sariling script. Wow fluent pang iba, at kaya nilang sabayan ang mga kontrobersyal na issue!

Radyo – Minsan kung hindi man sila nasa TV, kailangan nila ng radio. Makikita ito sa probinsya, kung saan marami ang mga stasyon ng radio. Maaring maging kaibigan o kaaway ang mga ito. At kung hindi ka satisfied sa kanilang birada sa iyo. Padadalhan na sila ng roses, teddy bear at love threat note, minsan hinahabol pa ng mga bakla hindi ba kay romantic?

DVD – minsan kung mas garapalan ang pamumulitika sa kanila, dinadaan na lang sa gyera sa DVD kung saan nilalabas ang baho ng isang tao. At dahil uso ang DVD, marami ang nakakakita nito. Karaniwan sa mga ito ay ang mga paglalaspag ng pondo ng taumbayan, mga naumsyaming mga proyekto, mga pandaraya sa eleksyon (“Heller Garci?”) , minsan naman ay ang mga sex video nila, pero hindi naman sila kasing blockbuster ng mga DVD sa quiapo. Hindi pa nagkakaroon ng rebulusyon na dahil sa DVD ng isang pulitiko. Pero patuloy pa rin sila at malay mo, maaring mapatalsik ang isang pinuno dahil sa isang sex video.

6. Mga gagong Pilipino

Droga – dahil ang bansa natin ay hindi pepekto, may mga gago pa rin na mga Pilipino na nabubuhay na kahit sa droga. Slob na ang lahat, hindi na kailangan ng mga pangunahing pangangailangan, basta makasinghot, makaturok, o makahithit ng kanilang katawan. Ang droga na para sa maysakit lamang ay inaabuso para takpan ang mga frustration niya sa buhay. May categories din ang drug addictions, ang mga palaboy ay kaya lang ang rugby mula sa suking hardware. Ang mga nasa kabundukan naman ay pagtiyatiyagaan na lamang ang tumubong marijuana o talampunay (isang uri ng bulaklak na nakakahigh, oo bulaklak nga siya na nakakahay! o kaya ung bato ni darna!). Ang mga middle class at may kayang Pilipino naman ay maaring makabili ng shabu, extacy, at cough syrup.

Mga sexmates – kung ang iba ay hindi mabubuhay kung walang ka textmate. Sila naman ay hindi mapakali pag hindi makahanap ng panandaliang aliw. Ikaw, aayaw ka ba kung may mag-alok sa iyo ng libreng sex? Parang pagkain lang iyon sa kanila, at hindi matatapos ang araw kung hindi nila yun matikman.

Mga X-rated na VCD at DVD – syempre kasama sa mga props ng mga gagong Pilipino na hayop sa seks ay ang mga x-rated na VCD at DVD. Ito ang kanilang koleksyon. At may complete set sila, lahat ng scandal mula sa mga eskwelahan, motel, bayan, at iba’t ibang uri ng tao at kung minalas pati hayop (anak ng kabayo!), oo pati kabayo (anak ng pating!), yun lang ang wala pa, pero garapalan na ang magkaroon ng x video na ganito. Kung wala naman na player para sa mga disc na ito, maaari naman na gamitin ang mga phones na may video para makita ang mga clip na ito, in the tune pa ng paboritong kanta ng MP3.

Barkada – mahirap mabu-"high" kung walang kasabay. Kaya in sickness and in health, for better or for worse, till rehad do you part. Yan ang barkada. Mas mahalaga pa ito kaysa sa pagkain. Ang pagkain daw sa kanila madaling mahanap, ang mabuting kaibigan ay mahirap mahanap, lalo na sa pot session.

Sumpak, bato, batuta, balisong at shuriken – ito ang kailanagn kapag nakasalubong na ang kalabang gang sa kabilang kanto. Para silang mga naglalaro ng moro-moro, yun nga lang totoo na may nasasaktan, at ang palabas na ito ay showing sa pinakamalapit na slum area na puno ng mga siga. Real time at malinaw ang mga salita, mura dito mura doon, may mababasag! Wow daig pa ang sinehan na may dolby digital surround sound! Masarap silang panoorin lalo kung mapapasama ka sa gulo, at mabato ng kanilang mga gawa gawang mga sandata. At matatapos ang palabas sa pagdating ng mga pulis, tulad ng sa mga pelikula na dumarating na pagtapos na ang away.

7. Mga OFW

Pagkaing Pinoy – Bilang mga bagong bayani ng ating panahon, syempre hahanap hanapin nila ang mga pagkain pinoy sa pagtungo nila sa ibayong dagat. Sa mga komunidad ng mga pinoy sa ibang bansa, karaniwan na ang mga handaan na puno ng mga pagkain Pilipino. Necessity ito dahil, parang ito ang nagpapakita ng pagkapilipino nila a kabila ng kalayuan sa sariling bayan.

Mga pictures ng pamilya – bilang mga bagong bayani ng bayan, kailangan din na magkaroon ng anumang alaala mula sa naiwang pamilya sa pilipinas. At ang pinakamabisa ay ang mga litrato. At kung mapapansin mo sa mga pelikula, TV specials at drama anthology, hindi mawawalan ng eksena na may hawak na litrato ng pamilyang naiwan (sabay tulo ng luha at iyak. At babangitin ang linyang “namimis ko na kayo, maghintay lamang kayo sa aking pagbabalik!”). At dahil sa modernong teknolohiya, maari nang magkakitaan ang mag-anak sa pamamagitan ng 3G technology. Hindi na kailangan na pagtyagaan ang lumang litrato ng baby mo na 25 taon na ang tanda sa kasalukuyan. On the spot makikita mo sila at malalaman mo ang kanilang kalagayan at itsura matapos na umalis ka, lalo kang maiinspire na gawin ang trabaho mo sa ibang bansa. Epektib rin ito para mahuli ang asawa kung may kasamang iba sa pagtulog o kung totoo nasa bahay ba siya, kasi walang kawala sa 3G technology.

Camera – ang pinoy kapag makarating sa ibang bansa ay hindi mapipigilan na kumuha ng mga litrato. Kahit nga OFW sila, may karapatan naman sila na makakita ng mga magandang tanawin at kunan ito ng litrato. Makikita mo sila na nakapose pa ng bigay todo.

Souveniers – syempre kapag mayroong litrato dapat may souveniers na pwede mong ipamahagi sa iyong angkan pag-uwi. At dahil sa ating mga OFW ay nagtratrabaho sa malalamig na bahagi ng mundo, nagbabaon sila ng mga bato, dahon, at snow (nilalagay sa isang garapon at dala dala hangang sa pag-uwi para ipagmalaki sa mga kaibigan). Hindi man sila talaga na mga turista pero napapakinabangan nila ang ganitong pribelehiyo sa kanilang pagtitiis sa ibang bansa. Ilan sa mga karaniwang mga pasalubong ay ang mga damit, de lata, pagkain, kape, laruan, sabon, shampoo, at SPAM! SPAM! SPAM!

8. Mga dayuhan mula sa Kanluran

Pagkain – depende sa dayuhan, mayroon na mga diyeta na sobra sobra dahil sa comfortableng buhay ssa kanilang bansa. Mayroon naman na sa sobrang busy ay nakakaligtaan na kumain bagkus ay dinadaan na lang sa southbeach diet. Sa mga bansang europeo, uso sa diet ang pasta, salad at mga bread. Sa amerika naman ay uso ang burger, French fries, at Cola.

Tirahan – uso sa mga dayuhan ang tahanan na may bahay, lote at may dog house, sabi nila mahirap pa ang lagay na ito. Ang iba naman ay nasa condominium sa malalaking lungsod. Mayroon din naman na slum areas sa mga bansa sa timog amerika at aprika. Dahil walang pag-ibig fund sa kanila todo kayod sila para makakuha ng kahit munting lote at makabayad sa mortage nito at para makapagtayo ng isang dog house.

Gas, Kuryete, at Tubig – ito ay parehong kailangan sa isang bahay, at sa ibang bansa ito ay mga metro, ano ang bago dun? Oo nga, pero ang gas? Yup hindi mo na kailangan na bumili ng tangke ng as dahil may tubo na nakalinya na sa bahay mo para sa gas at ito ay minemetro. Hindi pa ito uso sa pamayanang pinoy kasi mauuso ang nakawan ng linya ng gas tulad na lang sa kuryente at tubig sa hirap ng buhay.

Edukasyon – uso nga sa kanila ito, pero kung matlino ka Harvard ang tutumpukin mo, kung hindi naman, Old school naman ang bagsak mo.Ang mga nakatapos ay may trabaho at nagiging independent na, hindi na nila hinihingian ng tulong ang mga magulang. Hindi rin big deal kapag nakapagtapos ka ng college, sa atin pwede ka pang papiyesta pag nakatapos ka ng graduation. Malaki ang handaan, pero sa kanila, wala lang tapos na ako, trabaho na.

Media – hindi sila nabubuhay kapag walang makuhanan ng pang-aaliwan. Maging ito man ay print, radio, television, at internet. Hindi sila nabubuhay kapag wala silang makukuhanan ng kanilang kailangan sa buhay. Kahit commercial OK na sa kanila, dahil gamit ito ng kanilang fave Hollywood star. Ang iba naman kailangan ng info sa latest stock exchange, ang iba nais magbasa ng pinakabago sa gadget sa merkado.

9. Mga dayuhan mula sa Asya

Pagkain – sa mga asyano ang pagkain ay hindi buo kapag walang kanin. Ito kasi ang kinakaing kalahati ng buong populasyon. Kahit na ang mga middle east countries ay hindi sanay dito, mas lamang sa mga asyano na kumakain ng kanin sa araw-araw. At dahil dito maraming bansa na ang may sarisariling version ng kanin. May java rice, yang chow rice, shushi, arozzcaldo, arrozvalenciana, curry rice, at kanin baboy. Lahat edible. Lahat nabibili. Sale pa!

Bahay – simple lamang ang bahay ng mga Asyano. Nais lang nila ang isang lugar kung saan kasya ang buong mag-anak. Hindi sila mahilig na magkaroon ng bahay na malayo sa kanilang mga kamag-anak. Wala silang mga dog house at mababang fences katulad sa amerika dahil mas nais nila ang magkaroon ng magandang view ng kalikasan. Kasabay sa pagkain ng kanilang paboritong kanin, lalo na yung huling nabangit.

Kuryente, Tubig at Gas – ito ay kailangan din nila syempre, tulad sa iba pag dayuhan kailangan nila pero di tulad sa mga kanluraning mga bansa ay ang gas ay binibili kada tangke tulad sa pilipinas, ngunit ang mga ito ay may mababang presyo kaysa sa Pilipinas. Maging sa gamot mas mura ang mula sa mga bansang asyano dahil dito na mismo galing ang mga raw materials na kailangan sa mga ito.

Mga kagamitan na nagpapakita ng nasyonalismo – mga nasyonalista ang mga Asyano. Mahilig sila na ipakita ang knailang kultura sa iba pang bansa. Mayroong tea set ang mga Hapon, May porcelain collection ang nga Chinese, ang mga Arabo dapat mayroong rug, at mga pinoy, may picture ng last supper at isang malaking pares ng kutsara at tinidor. Basta marami sila at obvious ito sa bawat tahanang Asyano. At necessity ito, dahil kung wala ito, parang ninakawan sila ng kanilang katauhan pati ang kultura.

10. Mga mambabasa ng kwentong ito

All of the above, no further explanations. May angal ka ba?!

Yan nga ang mga necessities na kailangan ng tao, kung maykulang pa ito ay mga supplementary necessities na kailangan din sa buhay tulad ng suklay, libro, timba, batsa, balon, at tabo. Kailangan din sila sa buhay at ito ang dadalhin ng tao sa kanyang buhay. Next!

ANG KWENTONG KALUKUHAN: Kabanta 3: Bakit Kailangan ng Pagkain?

Balik tayo sa beauty contest, matapos ang nakakanose bleed na trahedya... Q & A portion na pala

MARK HENDIL SOTOR: Hello, PRINCE ATIMU tanong ko lang ano ang paborito mong pagkain?
PRINCE: Pina-upong tinuhog na palakasa miso

      Kailangan pa ba itong tanungin? Sino bang tao ang magsasabi na hindi siya kumain kahit isang subo? Mahalaga ang pagkain kahit sa sinumang nilalang. Parang ayaw ko nang sabihin ang tungkol sa bahagi nito pero para sa mga talagang malaman ito ng mga naguguluhan at hindi makakain, para sa mga anorexic, bohemic, overweight, underweight, malnourished, at physically fit. Bilang malaking bahagi ng ating buhay, mahalagang malaman natin na marami pang kailangan na intindihin tungkol sa anumang pinapasok natin sa atin mga bituka. Hindi ito diet book kahit health book, kwentong kalukuhan to noh?

      Matutulungan ka lang ng kabanatang ito tungkol sa pagkain. Ating lalasapin ang mga kakaibang mga kaalaman tungkol sa pagkain at kung ano ang maari itong magawa nito sa iyong buhay. Siguro magiiba na ang tingin mo sa pagkain pagkatapos mo itong basahin. Hindi lang ito isinusuksok sa iyong bibig at ididigest na ito para sa iyo. Sige let’s eat!

      Umpisahan natin muna sa atin mga kinain noong bata pa tayo, o kaya nung mga baby pa tayo. Ano ba ng ipinakain o ipinainom sa inyo? Marami hindi ba? Pero ang pinaka-common na siguro ay ang gatas. Ito kasi ang ating unang pinagkuhaan ng nutrisyon matapos na tayo ay inire ng ating ina. Ito rin ang pre-requisite ng lahat ng pagkain na ating kakainin sa ating buhay. Ngayon tunghayan natin ang tungkol sa gatas baw!

      Ang gatas na ating ininom noong tayo pa ay sanggol pa lamang ay napakahalaga dahil nga pre-requisite ito, ang performance ng gatas mo ang magdedetermine ng magandang kalusugan at kinabukasan ng anak. Kung breastfed ka ng inyong ina, mapalad ka. Sinasabi na mas effective na nutrisyon ang gatas ng ina sa mga bagong silang na sanggol. Ang mga batang nagpapasuso sa kanilang ina ay nagiging mas matalino kaysa sa mga batang pinalaki sa gatas na mula sa lata na nagsasabi na magiging wiz kid ang kanilang anak kapag ininom nila ito. Ang nilalaman kasi ng gatas na ito ay iba sa gatas na nabibili sa palengke.       Medyo dilawish ito, pero siksik sa mga nutrisyon na maaring mangaling lamang sa isang ina. Kung sa bagay, magandang bonding time ito para sa ina at anak dahil nafefeel ng ina ang anak ang presensya ng bawat isa at nagbibigay ito sa kanila ng sense of love and care (kahit nga si papa umiinum ng gatas kay mama). Hindi naman masama kung galing sa lata ang gatas na ipinaiinom sa anak. uraduhin lamang na ito ay angkop sa kanyang edad at may sapat na nutrisyon upang bigyan ang sanggol ng kaukulang lakas para mabuhay. Hindi pinapainom sa baby ang mga bagay na hindi pa niya kayang inumin o kaya’y kainin.

      Sa paglaki ng bata ay kung anu ano na ang kinakain nito, maging ito man ay nakakain o mukhang pwedeng kainin. Noong bata raw ako sabi ng nanay ko na uminom daw ako ng isang bote ng alcohol, yung ipinapahid sa balat. Napaisip tuloy ako… ano kaya ang lasa nun at ano ang nagtulak sa akin upang inumin iyon? Nagutom ba ako at naghahanap ng dededehin at napagtripan ko na uminom ng alcohol dahil pareho ang mukha ng lalagyan nila? O kaya itinakda talaga ako na maging exhibitionist sa perya at uminom naman ng kerosene at magbuga ng apoy. Isa lang pala ang sagot, basic instinct. Bilang batang walang kamuwang-muwang sa mundo na aking kinalalagyan, kung tinatawag ako ng aking katawan upang punuan ito, kahit ano ay maari kong gawin. Kaya wala akong pakialam kung alcohol man iyon o rat poison.basta mapunan ang pangangailangan ko kasi wala ang aking inaasahan. Buti na lamang walang masamang epekto sa akin ang alcohol. Ang pagiging praning ko ay siguro nangaling sa Shaken Baby Syndrome ko, kyut daw kasi ako eh.

      Kaya kung ikaw ay sanggol pa lamang o may anak na, bigyan ng halaga ang gatas na ipinaiinom mo sa iyong anak, ito ang susi sa mas magandang kinabukasan kasabay ng mabuting pagaalaga, pagmamahal, education insurance at pagbigay ng lahat ng luho. At laging tandaan na langing itago ang alcohol sa mataas na lugar upang hindi ito maabot ng mga batang gahaman sa maiinom, gayundin ang rat poison at beer.

      Ngayon na natapos natin ang tungkol sa panunahing pagkain sa ating kabataan, ang gatas. Sa ating paglaki ay marami na tayong nalalaman na iba’t ibang uri ng pagkain na nagiging bahagi ng ating buhay. Marami sila, at sa paglipas ng panahon ay nakakaimbento ang tao ng mga makabagong mga pagkain na siyang magpapalakas ng ating gana sa pagkain at pagastos.

      Noong unang panahon, isang kayamanan na sa mga Pilipino na magkaroon ng yelo para sa mga pagkain maging sa mga inumin. Inaangkat pa kasi ang mga yelo galing sa Antartika o kaya sa mga naipong snow nung winter. At dahil sa tagal ng biyahe ng mga ito kailangan yata nila ng isang toneladang yelo sa Antartika para maging ice cube pag nakarating na sa Pilipinas, kaya ang yelo noon ay napakamahal, parang ginto ang halaga ng yelo noon. Pero ngayon ay nagbago na, mula sa inaangkat na yelo mula sa malalayong lugar ay puwede mo nang bilhin mula sa tindahan sa halagang barya lamang. Hindi na iniimport o iniexport ang yelo sa anumang bansa sa mundo, siguro mayroon rin dun sa mga bansa na wala pang refrigerator.

      Marami rin ang gamit ng yelo sa ating mga bahay. Nakabuo pa nga ang mga Pilipino ng mga putaheng may yelo tulad ng halohalo, mais con yelo, ice candy, ice drop at marami pang iba. Nagtatangal nga naman ng init ng ulo lalo pag sa summer. Mas masarap rin ang inumin kapag ito ay malamig tulad ng tubig, cola, at champaigne. Nagagamit rin ito sa pagprepreserba ng mga pagkain na maaring tumagal ayon sa lamig nito. Pag wala naman kayong ref sa bahay text nyo nalang si Doc. ALDRIN BAGASINA ika nga sa Batman. Makikita mo nga sa mga barkong nangingisda na mayroon silang malaking stock ng yelo para sa kanilang mga huli upang hindi ito mabulok. Naawa ako minsan sa mga isda kapag sila ay lumalangoy sa dagat ng yelo bago malugtan ng hininga at ibenta (Kasama kaya si MUTYA dito o si DARNA. Kawawa aman). Paano kung tayo ay mamatay, maari ba tayong ihagis sa mga yelo kapag tayo ay ibuburol upang hindi tayo mabulok, kaysa sa formaline. Kasi pag nasa yelo ka cool ka at ang yelo maganda sa balat kaya para ka na rin nagpaderma. At kapag nilibig ka cool ka parin at hindi nagmumukhang tinurukang gulay.

      Malayo na ang narating ng tao sa paggawa ng pagkain. Nagsimula pa ito mula sa unang sibilisasyon kung saan ang kinakain lamang ay ang mga bungang kahoy, karne, isda, at prutas. Ngayon ay mayrron nang hotdog, cheese, ham, pizza, spaghetti, noodles, bacon, at marami pang iba (oh! mama tamana yan hindi yan pagkain). Ang pag-unlad ng pagkain ay sabay sa pag-unlad ng pagkain. Kung noon ang mga pagkain ay OK na sa pagluto sa apoy, ngayon maging ang mga sangkap ay dumadaan sa mahaba at mabusising prosesso para mabuo pa lang iyon. Tulad ng asin, na noon ay pinatutuyo lang sa tubig dagat ang mga asinan at POOF! Asin na siya. Ngayon ay ang mga asin ay kailangan na dumaan sa prosesong iodinization, kung saan ang asin ay dadagdagan ng iodine para maging mas masustansya at mas pino. At hindi pa dun tapos, dahil kailangan pa itong ilagay sa mga supot nang may tamang timbang, at ipagbenta sa mga supermarket para ibenta hangang makarating ito sa suki mong tindahan at pagnabili mo na siya POOF! Insatant iodized salt! Asin pa lang yan, paano na kung ikuwento ko ang pinagmulan ng lahat ng mga sangkap ng Kare-Kare.

      Kung noon ang pagkain ay simpleng gawin at lutuin, ngayon kailangan na ng mga chemist, nutritionist, dietrician, pediatrician, gym instructor, at nuclear physicist para maihanda ang iyong pakain. Mula sa simpleng lugaw, nilagyan ng twalya at naging goto, nilagyan ng manok at karot naging arroz caldo, pagnalagyan ng tsokolate naging champorado, at lagyan ng sirang kalabasa at kangkong, kaning baboy na. Maraming variations ang magagawa mo sa mga pagkain ngayon. Sa dami ng mga sangkap mula sa buong mundo ay kaya mo nang gawin ang mga ito at mag-experiment ng mga luto na sa tingin mo ay pwedeng kainin ng iyong pamilya at ihain sa hotel. Mahilig ako sa pagluluto, kaya hindi ko maiwasan na mag experimento ng ilan sa kanila. At dahil sa hirap ng buhay, kailangan na maging praktikal. Kaya kong gumawa ng tatlong putahe mula sa kalahating kilo ng baboy na pwedeng kanin ng isang buong pamilya sa buong araw? Kung ayaw ninyong maniwala, heto yung successful na experimento ko sa aming kusina, na nais kong ibahagi sa mga budget conscious na mamimili.

Mga putahe mula sa kalahating kilong laman ng baboy (totoo ‘to!)

1. Fried pork cubes with potato cuts

    a. Mula sa 1/3 ng kalahating kilo ng baboy ay hatiin ang mga ito na parang rectangle na may laki na iyong nais.

    b. Ilagay ito sa isang lalagyan na nilagyan ng 2 tasang harina, kaunting paminta, at 1 kutsaritang asin (kung gusto ninyo ng tamang timpla, bumili na lamang ng chicken breading). Alugin para kumapit ang sangkap sa baboy.

    c. Matapos malagyan ang baboy ilagay na rin ang mga hiniwang patatas na parang mojo sa natirang harina, dagdagan ang harina depede sa dami ng patatas.

    d. Iprito ang mga ito sa mantika, at pagkatapos ay ihain ng may ketchup o sour cream dip.

2. Pork steak

    a. I-fillet ang 1/3 ng kalahating kilong laman ng baboy at ibabad sa marinade mix (toyo, suka, paminta at asukal na optional) ng isang oras.

    b. Pakuluin ang sabaw nito hangang ang baboy ay lumambot. Maaring dagdagan ng toyo at suka para magkaroon ng lasa ito.

    c. Pagmalambot na ang baboy, pwede nang lagyan ng onion rings pagkahain.

3. Mongo ala chicharon

    a. Tadtarin ng maliliit na bahagi ang 1/3 ng kalahating kilong laman ng baboy na kasing laki ng mga bente singko sentimos. Igisa ito kasama ang sibuyas, bawang, at kaunting kamatis.

    b. Habang pinalalambot na ng baboy, magpakulo na ng mongo hangang madurong na ito at maging medyo malapot.

    c. Kapag parehong malmbot na paghaluin ang dalawa at lagyan ng malungay at chichraong baboy. Huwag kalimutan na lagyan ng pampalasa tulad ng asin para magkalasa ang iyong lutuin.

    d.Ihain ng may durog na ghicharon sa ibabaw at ng mga maliliit na dahon ng malungay para may style.

    e. Ilan lang iyan sa mga naggawa kong experimento, hndi na kailangan na maging magastos o nakapagtapos sa cooking school para makagawa ng mga ganitong putahe, purong pagmamahal lamang sa pagkain.

4. Vege-Salad Ala Karmina De La Rosas

    a. Bumili ng isang kalahating kilo ng Espinatz na may uud pa sa dahon. At ilagay ito sa maruming plato. Kung walang Espinatz pwede nading alogbati para sa mga my high blood.

    b. Magtadtad ng luya, sibuyas, kamatis, pipino at singkamas at ibudbud ito sa kumukulong sikmura ng plato kasama sa dahon ng espinatz.

    c. Magdagdag ng honey, daddy, papo, dadz o kahit na anong pangpatamis pwede. Huwag lang ipa upo sa plato.

    d. Pangpadagdag lasa asin, durog na paminta, vitsen, kung wala namang mga sangkap pwede nading maglagay ng bagoong gamot din ito sa may mga kidney problem.

    e. Ang pang huling sangkap syempre and olive oil at suka para pangpadulas, pangpakintab, kung wala naman kayong olive oil, lutsyon, gel o spray ok na pwede na din. Huwag lang lagyan ng pabango lalangawin nyan.

      Kung hindi ninyo nagustuhan ang mga lutong ito, hindi ko naman kayo pinagagawa, ipinakita ko lamang ang mga ito. Kung nasusuka ka sa ginawa ko, OA na yan, hindi ako gumawa ng kanin baboy (gusto mo bang mai-feature ko ito?), pero nirerespeto ko naman ang inyong panlasa, dahil hindi pare-pareho ang ating mga dila.Bahala na kayo kung gagawin niyo ang mga ito. Isang lingcod bayan ito handog sa inyo ang kwentong ito. Kung kayo ay may hilig din sa pagluluto, huwag matakot na mag experimento, maaring hindi man ito katangap tangap sa panlasa ng iba, sikapin na hanpin ang kiliti nila upang maging mas magaling na tagaluto.

      Ang pagkain ay maaaring maituring mo na kaibigan o kaaway lalo na pagdating sa iyong timbang. Mayroong mga tao na mahilig kumain kay tumataba. Mayroon naman na hindi kumakain at pumapayat. Natural iyon pero, minsan mayroon naman na kumakain ng madalas pero mukhang nagpa-lipo sa buong katawan. At may kaunti ngang kumain pero parang lumunok ng isang buong litson kasama ang stick ang katawan. Paano nangyayari ito? Ang sagot dito ay ang ating metabolismo, ang siyang salarin sa pagtunaw ng mga pagkain para maging enerhiya ng katawan. Minsan kasi ay mabagal ang pagtunaw kaya maraming natitirang taba. Mayroong sobrang bilis naman na natutunaw ang kinakain kay palaging gutom. Kung nais mo na magdiet, dapat may paninindigan ka. Walang exemptions. Ang diet naman ay daan para makondiyon ang katawan tungo sa mas magandang pigura. Pero minsan hindi ito effective, Kaya nariyan naman ang mga kaibigan mong si Doc. MANLAPIG at Doc. SALMONILLA at sila na ang bahala, basta may sapat kang pera.

      Ayon kay ELIZABETH GINETE ng Pirlas ng Sinilangan, ang pagkain ay mahalaga para sa kalusugan ng tao, maari itong magdulot ng buhay sa maysakit at kamatayan sa malusog. Kaya ang bawat na pagkain ay may mahalagang bahagi kung ano ang ating lakas para sa araw na iyon. Kung ang mapagkain ay isang uri ng bagay na pwede isalaksak sa bibig at ngunguyain, mas komplikado pa ang proseso nito kaysa sa paggawa nito. Ang pagkain ay pinagkukuhanan ng energy na mula sa kemikal na bumubuo sa pagkain. At mayroon pang iba pang mga kemikial na maaring makatulong sa pagbigay ng tibay ng katawan ng tao, kaya nga para makabenta ay inaadvertise ang iba’t ibang uri ng Vitamins at Minerals. Mayroon na kasing Vitamin A, B, C, D, at iba pa, mayroon pa itong K at di maglaon ay marami pang bitamina ang makikilala. Ano kaya ang maitutulong pagnatagpuan na ang Vitamin J, Q, U, V, W, X, Y, at Z. Di maglalaon ay mabubuo na ng buong alphabeto. Tapos maaring pa ang dumagdag na bitamina at mineral, mahalaga na bigyan ng sapat na nutrisyon ang katawan. Pero kahit minsan, ang sobrang bitamina at mineral sa katawan ay makakapagdudulot ng masamang epekto sa atin ng hindi natin namamalayan.

Narito ang magandang dulot at mga masamang epekto sa sobrang pagiintake ng mga bitamina at mineral:

Ascorbic Acid - o vitamin C, kilala sa pagpapatatag ng resistensya. Kapag sumobra ay nakakapadudulot ng constipation at panghihina.

Iron - nagpapatatag ng dugo pero delikado kapag sumobra sa kinakailangan, maaring magdulot ng hypertension at high blood (teka, parang pareho yata yun?)

Iodine - isa sa mga sangkap pinoy na pinopromote ng pamahalaan para maiwasan ang goiter at iodine deficiency. Ang mineral na ito ay maari naming magkapagdulot ng hyperthyroidism na mas epektib pa kaysa sa anorexia, bohemia, at tuberculosis sa pagpapayat ng tao.

Vitamin A - ang bitamina para luminaw ang mata at nagpapaganda ng balat. Pero pag sumobra, maaring matuksong manilip sa mga butas dahil sa malinaw na mga mata.

Zinc - isa itong mineral na nagpapalakas ng resistensya na palaging nasa commercial ng mga gatas para ito at maging mabili. Bilang isang metallic element hindi rin maganda kapag ito ay sumobra, maari madamage ang dugo o kaya ang resistensya mo.

      Ngayon na alam mo na ang mga nagagawa ng nutrisyon sa iyong katawan, mahlagang malaman mo kung ano ang iba pang gamit ng pagkain bukod sa pagiging nutrisyon lang para sa ating katawan. Marami pala ang gamit nila, at minsan hindi mo ito aakalain. Kaya kung mahilig kang magsayang ng pagkain, o kung hindi hilig na kumain palagi, ito na lang ang gawin mo sa kanila na talagang mapapakinabangan mo.

      Nasabi ko na nga na ang mga pagkain ngayon ay dumadaan sa matitinding mga paraan para mabuo at ang naging bunga nito ay ang mas malasa, mas makulay, at mas maraming mga pakinabang di lamang sa pagluluto kundi rin sa ating mga buhay. Isang halimbawa na nabangit ko ay ang asin. Ang asin ay kilala bilang unibersal na pampalasa. Hindi lang pangpaalat ng dila ito. Maari rin palang gamitin ang asin para sa mga singaw (matagal na itong ginagamit kahit ang mga sinauang Pilipino. Hindi na kailangan ng endorsement mula sa mga kilalang Pilipino tulad ni BUDI SORANO dahil naging kakibat na ito ng ating kultura). Nagagamit rin ang asin para sa mga yelo para hindi ito matunaw kaagad. May agent kasi ang asin para hindi matunaw kaagad ang yelo at mapanatili ang lamig. Kaya kung bibili ka ng dirty ice cream sa ilalim ng mainit na araw, subukan mong silipin kung mayroong asin ang loob ng lalagyan ng yelo ni manong at sabihin na pakilagyan na rin ang iyong ice cream para hindi matunaw kaagad. Ang asin din ay maaring gamitin sa mga mananagal ibudbud ito sa hating katawan upang ito ay mamatay. At kung mananagal man o hindi mamatay talaga ang taong lagyan ng asin ang iyong lamang loob dahil acidic ito at tutunawin ang inyong mga balun-balunan o kahit sa sugat mo lagyan mo ng asin at tignan ko kung hindi ito magliyab sa sobrang sakit. Ang asin rin ay nakakatulong sa buoyancy ng mga sasakyang dagat. Dahil sa maalat ang dagat, ang density ng tubig ay bumibigat at nagpapalakas ng buoyancy ng mga bagay. Sa Dead sea, kung saan ang pinakamaalat na dagat ay napapalutang ang mga bagay na akala natin ay lulubog na. Kung magswiswiming ka dun, hindi ka matatakot na malunod dahil lulutang ka ng kusa dahil sa alat ng dagat, huwag na lang na magtagal sa tubig dahil bukod sa SUPER alat na tubig, ang mainit na klima doon ay kaya kangang gawing tuyo sa ibabaw ng tubig. Kulang na lang ay tumalon ka sa kawali at magpaprito para ihain kasama ang mainit na champorado sa gitna ng malakas at malamig na ulan dito…Mmm sarap!

      Kung asin ay marami nag pakinabang, ang pinakamatinding karibal nito ang asukal, ay mayroon din maraming gamit. Ang asukal bilang isang pure extract ng tubo ay may maraming gamit tulad ng pagpapaganda. Tama ang iyong narinig, nagpapaganda ang asukal. Ihalo lang ito sa olive o coconut oil at ipahid sa balat ay makakatulong para magkaroon ng moisture ang balat at POOF! Gaganda na ang iyong balat. Tandaan lang na banlawan ito matapos ang ilang minuto para hindi ka pakyawin ng mga langgam at mamaga ang iyong skin sa kanilang mga kagat.

      Punta naman tayo sa suka. Akala mo na puro asim lang ang dulot nito sa buhay mo, napakaraming gamit pala nito sa ating bahay bukod na ginagamit sa adobo at paksiw. Ang suka ay maaring gamitin sa paglilinis para matangal ana lansa o amoy na nakakapit sa gamit natin sa bahay. At nalaman ko rin na mas mabisang pangtangal ng kusot ang suka kaysa sa tubig sa pagpaplantsa. Dahil sa acidic properties din nito namamatay ang mga bacteria, kaya pala ang ilang mga cleaner na binebenta ngayon ay naglalagay na rin ng suka sa kanilang ingredients para mas effective. Pero mas maganda ang suka mismo dahil hindi mo naman pwedeng itong ilagay sa pagkain mo tulad ng suka. Tandaan lamang na kaunting suka lang ang gagamitin kasama ang kaunting tubig dahil baka malinis nga ang bahay mo ay mag-aamoy daig ang buong bahay.

      Ang sinasabing tanging pagkain na hindi napapanis ay ang pulot o honey. Sinasabi nga na ang pulot ay ang pagkain ng mga diyos. Matamis ito pero hindi nakaka-diabeties. At ang pulot ay ginagamit na ngayon sa mga pruduktong pampaganda tulad ng sabon at shampoo dahil sa nagbibigay ng sustanya ito sa balat at buhok. Gamot rin pala ang honey laban sa ubo at iba pang sakit. Ngunit dahil ito ay mahal, hindi gaanong nagagamit ng mga tao ang biyaya na dulot ng pulot o honey (pwede ding gamitin ito para sa magasawang mahilig sa matamis...try nyo? diba maraming bubuyog ang makisali sa inyo).

      Ang mga nabubulok ay may malaking pakinabang sa tao. Oo, ang mga nabubulok na pagkain ay maaring pagkuhanan ng biogas para magamit bilang fuel source na maaring maaring pagkuhanan ng kuryente. Kaya ngayon nais ng gobyerno na ihiwalay ang nabubulok sa hindi nabubulok para magamit ito sa enerhiya lalo na paubos na ang suplay ng langis sa buong mundo. Tandaan lamang na ang pwede lang dito ay ang mga nabubulok na pagkain. Hindi pwede dito ang bulok na sistema, pulitiko, pag-uugali at gusali. Wala kasi tayong makukuha sa kanila kundi sakit ng ulo.

      Ganyan kahalaga ang pagkain sa Kwentong Kalukuhan! Mula sa nutrisyon, pangangailangan, katayuan sa buhay, pagpapaganda, gamot at maging kuryente maaring makuha mula sa kanila. Hindi lamang sila ihinahanda sa mesa upang kainin. Marami tayong nalalaman at natutunan mula sa bawat sangkap, maging ito man ay asin, asukal, suka, o dirty ice cream. Lahat sila ay may mahalagang bahagi bilang instrumento para sa bawat nilalang na mabuhay. Kaya huwag sayangin ang pera sa pagtapon sa pagkain, kung gusto niyo idonate niyo na lang sa amin o sa mga batang kalye na walng kinakain sa isang araw. Biyaya nga talaga ang pagkain. Ginagawa man ito ng may pagmamahal, may galit, maalat, maasim, o may lason, bunga ito ng pagsisikap ng isang tao na dapat pahalagahan at hindi balewalain. Sa susunod na ika’y susubo ng pagkain sana maalala mo ang kwento na ito, hindi man sa nutrisyon, hindi man sa tinuro kong Apat kung putahe sa kalahating kilong baboy, kundi sa sarap ng buhay tulad ng pagkain. Bon Apetit!